افزایش رطوبت در محوطه پاسارگاد باعث ترک و شکافته شدن سنگ‌های این محوطه تاریخی شده است

بارش باران در منطقه پاسارگارد، آب گرفتگی و نفوذ آب در پایه ستون‌های کاخ اختصاصی کوروش در این محوطه تاریخی، منجر به شکسته شدن سنگ‌ها و تخریب آثارباستانی شده است.

براساس گزارشی در خبرگزاری مهر، سلیمان محمودی کارشناس میراث فرهنگی آب باران را از عوامل تخریب سنگهای باستانی اعلام کرده و گفته است: برخی از سنگ‌های باستانی با هیچ عاملی به زودی تخریب نمی‌شوند اما همین سنگ‌ها با آب باران به سرعت از هم می‌پاشند. آب باران روان است می‌تواند به راحتی در هر جرز و شکاف وارد شود و شکاف سنگ را بیشتر کند.

این نخستین بار نیست که مساله نفوذ آب باران به سنگ‌های باستانی محوطه تاریخی ایران مطرح شده است، اما به اعتقاد صاحبنظران به دلیل نبود راه حل مناسب برای نگهداری از این آثار باستانی این بناها در معرض تخریب قرار دارند.

برخی از کارشناسان ساخته شدن سد سیوند در نزدیکی این محوطه را از دلایل افزایش بارش این منطقه عنوان ‌می‌کنند. این در حالی است که گروه دیگری از کارشناسان معتقدند سد سیوند و دریاچه آن باعث افزایش رطوبت منطقه شده و افزایش بارش با احداث این سد ارتباط چندانی ندارد. ساخت سد در مناطق مختلف شرایط و وضعیت آب و هوایی منطقه‌ای که سد در آن ساخته می‌شود را تغییر می‌دهد.

کارشناسان حوزه میراث فرهنگی معتقدند که دریاچه تشکیل شده پشت سد سیوند رطوبت محوطه پاسارگاد را افزایش داده است. براساس آخرین گزارشی که در رسانه‌های ایران منتشر شد، رطوبت محوطه پاسارگاد در اردیبهشت سال ۱۳۸۹به ۳۰ درجه رسید در حالی که نهایت رطوبت پیش از راه اندازی سد سیوند بین ۱۲ تا ۱۵ درجه بوده است.

حال این نگرانی وجود دارد که با توجه به افزایش رطوبت و بارندگی‌های فصلی در این منطقه این آثار تاریخی که به ثبت جهانی نیز رسیده است در معرض تخریب بیشتری قرار بگیرد.

سد سیوند در ۱۰۰ کیلومتری شهر شیراز و در نزدیکی محوطه تاریخی پاسارگاد بر روی تنگه بلاغی ساخته شده است. گفته می‌شود نزدیک به ۱۰۰ محوطه باستانی در این تنگه قرار داشته که با آبگیری این سد در ۳۰ فروردین سال ۱۳۸۶ تمام این آثار به زیر آب رفته است.

اعتراض‌ها به ساخت این سد از پیش از آبگیری این سد آغاز شد و معترضان با برگزاری نشست و ارسال نامه به آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران و محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری و نمایندگان مجلس خواستار توقف در ساخت این سد شدند اما این سد به رغم تمام مخالفت‌ها‌ به دستور آقای احمدی نژاد آبگیری شد.

وسعت دریاچه این سد حدود ۱۵ کیلومتر مربع برآورد شده و ۸۰ میلیارد تومان برای ساخت آن هزینه شده است.

پیشتر این موضوع مطرح شده بود که ساخت سد تنها بر رطوبت این منطقه تاثیر نخواهد گذاشت و موجب تغییر در اکوسیستم منطقه خواهد شد، از جمله این تغییرات افزایش رطوبت، ظهور گیاهان جدید و مهاجرت جانوران به این منطقه خطر تخریب و فرسودگی آثار باستانی را افزایش می‌دهد.

با افزایش رطوبت گل‌سنگ‌ها نیز ظاهر می‌شوند.صاحبنظران بروز این پدیده را معمولی‌ترین وضعیت پیش آمده پس از افزایش رطوبت عنوان می‌کنند. گل سنگ‌ها به راحتی در داخل سنگ نفوذ کرده و سنگ را تخریب می‌کنند.

گل‎‌سنگ‌ها انواع مختلف دارند به همین دلیل برای متوقف کردن رشد هر نوع از آنها نیاز به راهکاری متفاوت است و نکته مهم در خصوص این گیاه آن است که گل‌سنگ از بین نمی‌رود و تنها رشد آن متوقف می‌شود.

در عین حال کارشناسان برای ارائه ادله بیشتر به آثار تاریخی در شمال ایران اشاره می‌کنند. آنان معتقدند که آثار سنگی در شمال ایران به دلیل رطوبت بالا و رشد گل‌سنگ از بین رفته است و تعداد آثار محدود باقی مانده نیز در حال تخریب هستند و دیگر ممکن است نشانی از آنها نباشد.

یکی از راهکارهای ارائه شده برای نجات آثار پاسارگاد، مسقف کردن آن عنوان شده است این در حالی است که گروه دیگری از کارشناسان این راهکار را چندان عملی توصیف نمی‌کنند. آنان معتقدند ممکن است برای بارش نزولات راهی پیدا شود،اما رطوبت محوطه که به داخل سنگ‌ها نفود می‌کند و در اثر سرما یخ زده و سنگ‌ها را شکاف می‌دهد نیاز به کنترل دارد .

به نظر می‌رسد که مسئولان باید هرچه سریع‌تر به دنبال راهی برای نجات این محوطه تاریخی باشند، پیش از آنکه سنگ‌های شکافته جایگزین ستون‌ها برای بیان تاریخ شود.